البته مسئله به اینجا ختم نمی‌شد؛ چراکه آموزش فقط ارتباط بین معلم و شاگرد نبود و در بسیاری موارد خانواده‌ها و به خصوص مادران بیش از پیش وارد چرخه آموزش شدند.

آموزش به روش نوین و مجازی که بدون شک لازمه آن، وجود زیرساخت‌های مرتبط شامل اینترنت پر سرعت و داشتن سخت‌افزارهای مربوطه از جمله تبلت، گوشی همراه و یا کامپیوتر بود و نبود همین زیرساخت‌ها در بسیاری از مکان‌ها، آموزش را با چالش‌هایی مواجه کرد و بدون شک این کاستی‌ها و کمبودها در شهرستان‌ها و به خصوص روستاها دو چندان بود به طوری که فراهم نبودن این امکانات به ویژه در روستاها، باعث افت تحصیلی بعضی از دانش‌آموزان شد.

مشکلات اینترنت و کمبود امکانات آموزشی مورد نیاز برای کلاس‌های درس مجازی، از کمبودها و ضعف‌های مشترک در تمام پایه‌های تحصیلی بود اما بعضی از رشته‌ها و بعضی پایه‌های تحصیلی علاوه بر این موارد با چالش‌های دیگری نیز مواجه بودند از جمله آموزش مجازی به دانش‌آموزان پایه اول دبستان که با توجه به حساسیت آموزش این پایه، معلمان را با چالش‌هایی مواجه کرد همچنین رشته‌های تحصیلی که دروس عملی داشتند و آموزش این دروس در فضای مجازی مشکلات خاص خودش را داشت.

در همین زمینه گفت وگویی داشتیم با چند معلم که هر کدام با توجه به پایه تحصیلی و رشته‌ای که تدریس می‌کنند روایت‌ها و تجربیات متفاوتی از برگزاری کلاس‌های درس مجازی داشتند که در ادامه می‌خوانیم.

لازمه انجام کارهای عملی با کیفیت، استفاده از امکانات و تجهیزاتی است که در کارگاه‌ها وجود دارد

وجیهه میرزاده که دبیر طراحی دوخت در یکی از هنرستان‌های گناباد است در رابطه با معایب و مزایای تدریس آنلاین در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: بیشتر دروس تخصصی رشته طراحی دوخت به صورت کارگاهی و عملی برگزار می‌شوند و در کارگاه‌ها یک‌ سری تجهیزاتی هست که این تجهیزات را حتما باید دانش‌آموزان داشته‌ باشند تا بتوانند کار عملی انجام بدهند، بنابراین، تدریس این رشته در فضای مجازی مشکلاتی به همراه داشت.

میرزاده اظهار کرد: کارگاه طراحی دوخت تجهیزاتی از جمله چرخ‌های راسته‌دوز صنعتی، چرخ سردوز صنعتی، اتوهای مخزن‌دار و… دارد که هنرجویان این تجهیزات را در منزل نداشتند و هر زمان که لازم بود کار عملی انجام بدهند باید از وسایلی که در منزل داشتند استفاده می‌کردند که این وسایل در بسیاری موارد یک اتوی ساده و یک چرخ خیاطی همه‌کاره بود که حتی در مواردی بعضی دانش‌آموزان همین‌ها را هم نداشتند و این باعث می‌شد کار عملی که انجام می‌دهند کیفیت لازم را نداشته باشد.

میرزاده تصریح کرد: هنرجویان درس‌های عملی را به صورت تئوری زیاد متوجه نمی‌شوند بنابراین لازم بود که فیلم‌ها و اسلایدهای آموزشی برایشان تهیه کنیم که این کار بسیار زمان‌بر بود به عنوان مثال در کلاس طراحی دوخت برای آموزش یک یقه، ترسیم الگو، برش و دوخت آن در کلاس حضوری یک جلسه ۸ ساعته زمان می‌برد اما در کلاس مجازی این ۸ ساعت تقریبا به ۲۴ ساعت کاری تبدیل شده‌ بود.

وی افزود: برای این که دانش‌آموزان بتوانند فیلم‌ها را راحت دانلود کنند زمان هر فیلم را باید کوتاه در نظر می‌گرفتیم بنابراین برای هر جلسه مجبور بودیم ۱۰ الی ۱۵ فیلم تهیه کنیم.

وی کم شدن زمان کلاس‌های تدریس را از معایب دیگر کلاس‌های مجازی برشمرد و خاطرنشان کرد: ما برای درس‌های عملی که در کارگاه برگزار می‌شود در طول یک روز یک درس داریم و کل ۸ ساعت کاری در کارگاه هستیم اما در کلاس‌های مجازی بر اساس بخش‌نامه‌هایی که آمده بود ساعت تدریس بسیار کم شد و به جای هر دو ساعت ما در فضای مجازی مجاز بودیم ۳۰ تا ۳۵ دقیقه کلاس برگزار کنیم و هنرجویان و مخصوصا دانش‌آموزان پایه دهم که مبتدی بودند و تازه می‌خواستند کار عملی را یاد بگیرند در این زمان کم نمی‌توانستند مطالب را کامل درک کنند.

میرزاده در ادامه به بعضی از مزایای کلاس‌های مجازی اشاره کرد و گفت: در کارگاه‌های عملی با توجه به این که حجم کار زیاد بود، سعی می‌کردیم کارهایی که انجام می‌شود مختص کتاب درسی باشد و خیلی کم، فرصتی پیش می‌آمد تا به مباحث غیر از کتب درسی بپردازیم اما تدریس در فضای مجازی باعث شد که از منابع، روش‌ها و مدل‌های خارج از کتاب برای دانش‌آموزان فیلم و اسلاید تهیه کنیم و دانش‌آموزان هم از این اسلایدها بسیار استقبال می‌کردند.

وی تصریح کرد: ارتباطی که در فضای حضوری بین معلم و دانش‌آموز بود ارتباط رفتاری، چشمی و کلامی بود که این ارتباطات و احساساتی که به همدیگر منتقل می‌کردیم خودش در امر آموزش خیلی تأثیرگذار بود اما در فضای مجازی ارتباطات بسیار محدود شد.

یکی دیگر از چالش‌های آموزش مجازی، آموزش در روستاها بود به طوری که در بسیاری از مدارس روستاها، امکان برگزاری کلاس‌های آنلاین فراهم نبود و دانش‌آموزان مجبور بودند تنها از طریق سامانه شاد و آن هم در ساعات خاصی از روز و در صورتی که به تبلت یا گوشی هوشمند دسترسی داشته‌ باشند آموزش‌ها را پیگیری کنند.

آموزش مجازی در روستاها با چالش‌های زیادی همراه است

علی شکاری دبیر دوره متوسطه اول که در روستای قلعه‌نو فریمان مشغول به تدریس است نیز در رابطه با کلاس‌های درس مجازی این‌گونه توضیح داد: با توجه به نبود امکانات مناسب از جمله اینترنت در روستاها و همچنین عدم برخورداری بعضی از دانش‌آموزان روستایی از حداقل وسایل پیش‌نیاز آموزش مجازی، از جمله گوشی و تبلت و… در زمینه آموزش مجازی در روستاها با مشکلات زیادی مواجه بودیم.

شکاری عنوان کرد: من و بسیاری از همکارانم مجبور بودیم برای جبران این کمبودها در روستا، هفته‌ای یکی دو روز را در مدرسه حاضر شویم و از دانش‌آموزان نیز خواستیم که به صورت اختیاری در مدرسه حاضر شوند تا مباحثی را که در سامانه شاد تدریس کرده بودیم، مجدد همان آموزش‌ها را برای دانش‌آموزانی که بنا به دلایلی موفق به برقراری ارتباط نشده بودند تکرار کردیم تا از درس عقب نمانند.

وی خاطر نشان کرد: به کمک خیرین سعی شد برای دانش‌آموزان گوشی هوشمند تهیه شود و برای مشکل اینترنت نیز مدیریت مدرسه این امکان را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کرد که از اینترنت مدرسه استفاده کنند و وارد سامانه شاد شوند.

وی افزود: آموزش به صورت مجازی در روستاها با چالش‌های جدی همراه بود و بعضی از دانش‌آموزان به دلیل این که در فضای مجازی نمی‌توان نظارت دقیق و کاملی بر تکالیف و… داشت، رقبتی برای حضور در کلاس نداشتند و متأسفانه نه در کلاس‌های مجازی شرکت می‌کردند و نه در کلاس‌های حضوری اختیاری، حاضر می‌شدند که این خود باعث افت تحصیلی دانش‌آموزان شد.

شکاری ادامه داد: یکی از چالش‌های دیگری که در روستا و در بحث آموزش مجازی با آن سر و کار داشتیم این بود که بسیاری از مواقع دانش‌آموزان در ساعات خاصی از روز به کار دامداری و کشاورزی مشغول بودند و یا از تلفن همراه پدرشان استفاده می‌کردند که ممکن بود در ساعت خاصی از روز به گوشی دسترسی نداشته‌ باشند بنا بر این مجبور بودیم بسیاری از تدریس‌ها را نه به صورت آنلاین بلکه به صورت فایل‌های ضبط‌ شده در اختیار دانش‌آموزان بگذاریم تا در فرصت مناسب بتوانند به آن گوش کنند.

شکاری با اشاره به این که کرونا باعث شد بحث آموزش وارد خانواده و بطن خانواده شود، گفت: سامانه شاد امکانات خوبی را نیز برای معلم و دانش‌آموز فراهم کرد و فضای تعاملی خوبی بود و یکی از مزیت‌هایش این بود که معلم و دانش‌آموز به صورت ۲۴ ساعته با هم در ارتباط بودند و حتی خود من گاهی اوقات ساعت یک شب نیز اگر دانش‌آموزی سوالی داشت پاسخگو بودم.

این دبیر دوره متوسطه اول تصریح کرد: قطعا بازده کلاس‌های مجازی به اندازه کلاس‌های حضوری نیست و اگر در کلاس‌های حضوری یک معلم ۸۰ درصد بازدهی آموزشی دارد، در کلاس‌های مجازی به دلایل مختلف از جمله عدم پیگیری دانش‌آموز و علاقه‌مند نبودن دانش‌آموز این بازدهی ۵۰ و گاهی زیر ۵۰ است.

وی بیان کرد: در کلاس‌های حضوری با توجه به ارتباط مستقیمی که بین معلم و دانش‌آموز برقرار می‌شود و با توجه به جو کلاس و نظم و انضباط و انسجامی که بر فضای کلاس حاکم است قطعا بازدهی آموزش نیز بیشتر است اما در فضای شاد نمی‌توان به این انسجام رسید.

یکی از پایه‌های تحصیلی حساس که ارتباط بین معلم و دانش‌آموز بسیار اهمیت دارد و می‌تواند نقش مهمی در آموزش داشته باشد پایه اول ابتدایی است؛ در ادامه روایت یک معلم پایه اول از کلاس‌های درس مجازی را می‌خوانیم.

حسرت در آغوش گرفتن نوآموزانم تا همیشه با من باقی خواهد ماند

سمانه مباشر معلم پایه اول ابتدایی یک دبستان غیرانتفاعی دخترانه در گناباد است. وی در رابطه با سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ که به صورت کاملا مجازی برگزار شد، عنوان کرد: آموزش مجازی مثل تمامی تجربیات زندگی، نکات تلخ و شیرین بسیاری داشت و باعث شد که در پایان سال تحصیلی دو حس کاملا متفاوت را با هم تجربه کنم، از طرفی خوشحال از دیدن برق شادی در نگاه دانش‌آموزانم که باسواد شده‌اند و از سویی دیگر غمگین از این که نتوانستم در این لحظه ناب در آغوششان بگیرم و با دست خود اشک شوق را از چهره‌هایشان پاک کنم.

وی خاطرنشان کرد: همیشه در روزهای پایانی سال تحصیلی در تکاپوی جشن الفبا برای دانش‌آموزان بودم اما دو سال است که به خاطر شرایطی که کرونا تحمیل کرده‌ است، جشن الفبای نوگلانم رنگ و بوی دیگری دارد و امسال هم تمامی تلاشم را برای برگزاری جشن الفبا به شیوه‌ای متفاوت انجام داده‌ام اما حسرت در آغوش‌کشیدنشان تا آخر عمر برایم خواهد ماند.

مباشر امکان همراه شدن خانواده‌ها با کلاس درس را از تفاوت‌های کلاس آنلاین برشمرد و گفت: همراه بودن پدرها و مادرها در کلاس درس و گاهی حتی حضور دلنشین مادربزرگ‌ها و لبخند رضایتشان باعث می‌شد خستگی کار را فراموش کنم. همچنین حضور گهگاه فرزند خودم در کلاس درس که مشتاق دیدار دانش‌آموزانم بود باعث شد حس مادر بودن و معلم بودن را یکجا تجربه کنم.

وی افزود: امسال نیز جشن اسم‌ها و جشن تولدهای هر چند دور از هم ولی در کنار هم برگزار کردیم و با توجه به این که پایه اول ابتدایی بسیار مهم است، تمام تلاشم را کردم که کلاس درس در کنار مفید بودن و آموزشی بودن، مفرح و دلچسب هم باشد تا دانش‌آموزانم با شوق بیشتری در انتظار کلاس بعدی بمانند.

وی ادامه داد: در کلاس آنلاین خبری از برپا و برجاها و شیطنت‌های سر کلاس و قصه‌گویی‌های کودکانه نبود و یا مشاهده لذت دانش‌آموزان برای نوشتن اسم‌ها روی تخته و غافلگیر کردن من با نوشتن اسمم که برای اولین بار آموخته‌ بودند؛ امسال از اردوی دانش‌آموزان در حیاطه مدرسه خبری نبود و من نتوانستم برای لحظاتی با اشتیاق و با افتخار همراه خاله‌بازی‌هایشان شوم؛ کنار همه‌ لحظه‌های خوب و خنده‌هایمان در کلاس آنلاین، جای خالی عکس‌های دسته‌جمعی‌مان در کلاس بدجور به چشم می‌آید اما در لابه‌لای همین روزهای آموزش مجازی هم اشک‌ها و لبخندهای زیادی را پشت قاب کامپیوترها و تلفن‌های همراه ثبت کردیم که تمامی‌اش برای من و دانش‌آموزانم خاطرات ماندگاری شد.

این معلم پایه اول ابتدایی گفت: امیدوارم مهری که در پیش داریم پر باشد از لبخندها و در آغوش کشیدن‌ها و در کنار هم بودن‌ها.

این سال تحصیلی با تمام تلخی‌هایش گذشت اما بسیاری از نواقص و کاستی‌ها را به ما یادآوری کرد و فرصت سه ماهه تابستان فرصت خوبی برای رفع بسیاری از نواقص است و قطعا با تجربیاتی که در این یک سال و نیم آموزش مجازی به دست آمده شاید بتوان سیستم آموزش مجازی را تا حدودی به استانداردهای جهانی نزدیک کرد که بدون شک یکی از زیرساخت‌های مهم آن فراهم کردن امکان برخورداری معلم و دانش‌آموز از اینترنت پر سرعت است.

منبع:ایسنا