آبخیزداری علم و هنر برنامه‌ریزی مستمر و اجرای اقدامات لازم برای مدیریت منابع حوضه های آبخیز اعم از طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب و خاک است.

در آبخیزداری اهدافی همچون کنترل فرسایش و رسوب، تثبیت و پایدارسازی رانش زمین، تقویت سفره های آب زیرزمینی و تقویت پوشش گیاهی دنبال می شود.

آبخیزداری و آبخوانداری همچنین یکی از اقدامات موثر در کنترل سیلاب است که این مسئله در سال‌های اخیر مورد تاکید مقام معظم رهبری واقع شده و در سال ۹۷ مبلغ ۲۰۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی به دستور ایشان به این مسئله اختصاص یافت. پیش‌بینی رهبر معظم انقلاب اسلامی برای انجام اقدامات آبخیزداری در کشور در مواقع خشکسالی و ترسالی نشان‌دهنده اهمیت مسئله آبخیزداری در کشور برای جلوگیری از وقوع سیلاب‌های ویرانگر در زمان ترسالی و ذخیره آب در زمان خشکسالی است.

میرحامد اختری در گفت وگو با ایسنا، با اشاره به مساحت یک میلیون و ۴۷۱ هزار و ۱۰۰ هکتاری استان گیلان، اظهر کرد: گیلان در بخش ساحلی جنوب غربی دریای خزر واقع شده و کوهپایه های تالش و البرز را در بر می گیرد.

وی میزان بارندگی استان گیلان را بین ۲۱۰ میلیمتر تا ۱۶۰۰ میلیمتر متغیر دانست و افزود: میانگین درجه حرارت سالیانه گیلان ۱۸ درجه سانتی گراد است لذا گیلان در مجموع، استانی دارای آب و هوایی مرطوب و خیلی مرطوب قلمداد می شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان، با بیان اینکه ۵۶۵ هزار هکتار از مساحت استان را جنگل، ۲۴۵ هزار هکتار را مرتع و ۴۳۸ هزار هکتار را اراضی باغی و زراعی تشکیل می دهد، تصریح کرد: ۲۲۳ هزار و ۱۰۰ هکتار نیز مربوط به تالاب ها، آب بندان ها، رودخانه ها و… است.

چرایی تخریب اراضی و آب شویی قشر ارزشمند خاک

اختری، توپوگرافی بسیار متراکم، تراکم جمعیت بسیار بالا، عمق کم خاک در مناطق مرتفع کوهستانی، درصد شیب زیاد، بالا بودن ضریب هرزآب، شرایط سخت اقلیمی، توسعه مناطق مسکونی در جلگه و جنگل و سیل خیزی را از جمله محدودیت های استان گیلان دانست و گفت: استان گیلان دارای چهار حوضه آبخیز غرب(آستارا، تالش و رضوانشهر)، مرکزی(رضوانشهر، ماسال، صومعه سرا، بندرانزلی، فومن، شفت و رشت)، سفیدرود(لاهیجان، رودبار، رشت، آستانه اشرفیه و سیاهکل) و شرق(رودسر، املش، لنگرود، لاهیجان، آستانه اشرفیه و سیاهکل) است.

وی با بیان اینکه گیلان با توجه به اقلیم مرطوب و خیلی مرطوب و دارا بودن پوشش جنگلی و مرتعی جزو استان های مستعد فرسایش با ظرفیت بالای تولید رسوب است، ادامه داد: گیلان پتانسیل سیل خیزی دارد و وقوع سیل در طی سنوات اخیر، منجر به ایجاد خسارت های قابل ملاحظه ای به ویژه از نظر هدررفت منابع آب و خاک و زیرساخت های ارتباطی، خدماتی و اقتصادی شده است.

مدیرکل منابع طبیعی گیلان، تغییرات شدید و ناگهانی جوی، شدت و تداوم بارندگی، درصد بالای شیب، تخریب و تغییر کاربری جنگل ها و مراتع و کاهش ظرفیت نگهداشت آب، افزایش تولید روان آب، افزایش سرعت تولید و انتقال جریان سیل، تجاوز به حریم رودخانه ها، وجود درصد رس بالا در خاک های جنگلی و تسریع در تولید روان آب در بارندگی های شدید را از مهمترین علل وقوع سیل در استان دانست و متذکر شد: متاسفانه طی سال های ۹۹-۹۱، ۵۴ مورد سیل در استان گیلان داشتیم که خسارت هایی را به دنبال داشت.

وی پهنه های مناطق مرتفع، کوهستانی و پرشیب استان را دارای پتانسیل سیل خیزی دانست و اضافه کرد: مناطق پایین دست و کم شیب جلگه ای نیز مناطق سیل گیر استان و محل بالا آمدن و طغیان سیل است.

اختری، مهمترین پیامد سیل را تحمیل خسارت های جانی و مالی دانست و تصریح کرد: تخریب اراضی و آب شویی قشر ارزشمند خاک و هویدا شدن سنگ بستر، وقوع رانش و لغزش و حرکت های توده ای خاک، از دسترس خارج شدن حجم زیادی از آب شیرین و تغییرات نامتوازن چهره ظاهری اراضی در مناطق سیل خیز و سیل گیر از دیگر پیامدهای وقوع سیل است.

آبخیزداری؛ مهمترین راهکار کنترل سیلاب

مدیرکل منابع طبیعی گیلان خاطرنشان کرد: استان گیلان با توجه به ساختارهای زمین شناسی، خاک شناسی، آب و هوایی و توپوگرافی با درصد شیب بالا از جهت ایجاد انواع حرکت های توده ای در بخش های مختلف زمین لغزش دارای پتانسیل بسیار بالایی است.

وی با تاکید بر لزوم اجرای طرح های مشترک در حوضه های آبخیز، تقویت پوشش گیاهی با اولویت کار در مراتع به منظور کاهش روان آب و تثبیت دیواره های ریزشی رودخانه ها و آبراهه ها، گفت: برای کنترل سیل علاوه بر جلوگیری از شدت بهره برداری و تخریب اراضی در مناطق کوهستانی، نیازمند توانمندسازی جوامع روستایی جهت انجام عملیات نهالکاری، بذرپاشی و قرق و تقویت فرهنگ حفاظت از مراتع و جنگل ها هستیم.

اختری، با اشاره به ضرورت مدیریت جامع حوضه های آبخیز استان، یادآور شد: با توجه به تخصیص اعتبارات صندوق توسعه ملی به پروژه های آبخیزداری، طی سنوات گذشته خسارات ناشی از سیل با منشا عدم اجرای آبخیزداری کمتر شده است.

وی آبخیزداری را مهمترین راهکار جهت کنترل سیلاب و رسوبات و مقابله با سیل دانست و تصریح کرد: پروژه های آبخیزداری به سه دسته بیولوژیکی، مکانیکی و بیومکانیکی تقسیم می شود که عملیات بیولوژیکی در مراتع با کاشت نهال جهت حفظ خاک و جلوگیری از حرکت خاک هنگام بارندگی انجام می شود. در پایین دست نیز با انجام عملیات مکانیکی اقدام به کنترل سیل و جمع آوری آب می کنیم.

مدیرکل منابع طبیعی گیلان، فرسایش سالانه خاک در گیلان را بین هشت تا ۱۲ تن در هکتار دانست که بیشتر در مناطق کوهستانی رخ می دهد و اظهار کرد: اعتبارات استانی جوابگوی اجرای پروژه های آبخیزداری نیست لذا با عنایت رهبر معظم انقلاب، سال ۹۸ معادل ۲۹ میلیارد تومان و سال ۹۹ معادل ۱۶ میلیارد تومان به این پروژه ها اختصاص یافت که امیدواریم این مهم تداوم یابد.

انتهای پیام

منبع:ایسنا