دکتر سلمان ساکت، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، در نشست «برخوان تاریخ و فرزانگی؛ پاسداشت بیست و هشتمین سالروز درگذشت دکتر عبدالهادی حائری» که شامگاه گذشته، ۲۳ تیر ماه، به صورت مجازی برگزار شد، با بیان این‌که حائری نقش به‌سزایی در بالندگی گروه تاریخ و دانشکده‌ ادبیات دانشگاه مشهد داشت، اظهار کرد: دکتر حائری در سال ۱۳۱۴ در قم متولد شد. او پس از گرفتن مدرک لیسانس خود در رشته‌ الهیات دانشگاه تهران، بورس تحصیلی گرفت و راهی کانادا شد. وی در سال ۱۳۵۲ از پایان‌نامه‌ دکتری خود با عنوان «تشیع و مشروطیت و نقش علمای عراق» در دانشگاه مک‌گیل دفاع کرد که بعدها کتابی از این پایان‌نامه به فارسی ترجمه و در ایران منتشر شد. حائری در بحبوحه‌ وقوع انقلاب به ایران بازگشت و به دانشگاه مشهد پیوست و به استخدام گروه تاریخ درآمد.

وی با اشاره شیوه‌ خاص تحقیق در تاریخ حائری و پرورش دانشجویان بسیاری توسط او، ادامه داد: دکتر حائری متخصص تاریخ اسلام، تاریخ خاورمیانه، تاریخ معاصر و تاریخ مشروطیت بود و کتاب‌هایی که در این زمینه‌ها -به خصوص مشروطیت- نوشت، کتاب‌هایی بسیار مهمی است. از جمله کتاب‌های معروف او می‌توان به «نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایرانی با دورویه‌ تمدن بورژوازی غرب» اشاره کرد که در هفتمین دوره‌ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۸ برنده جایزه شد. همچنین او کتابی به نام «جنبش‌ها و تکاپوهای فراماسونری در کشورهای اسلامی» دارد که از ارزش و اهمیت بسیاری برخوردار است.

ساکت اضافه کرد: متأسفانه دکتر عبدالهادی حائری از سال ۱۳۷۰ به بیماری سرطان مبتلا شد و در ۲۳ تیر ۱۳۷۲ چشم از جهان فروبست.

حائری منطق جدیدی را به فهم و توجیح تاریخی بخشید

دکتر هادی خانیکی، استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، در ادامه این مراسم با اشاره به این‌که دکتر حائری منطق جدیدی را به فهم و توجیح تاریخی بخشید، گفت: این منطق سه ویژگی دارد. نخست نگاه روشمند او به تاریخ است که فراتر از حوادث و وقایع دارای اصولی خاص است که بخشی از آن در کتاب «نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایرانی با دو رویه‌ تمدن بورژوازی غرب» می‌بینیم. دوم قابلیت تعمیم‌دادن این منطق بود و ما می‌دیدیم که او همیشه تلاش‌هایی که برای فهم آزادی در ایران داشت را برای کشورهای دیگر جهان هم به کار می‌برد. سوم این‌که این مدل مطالعه قابلیت برون‌بخشی نیز دارد، یعنی فراتر از تاریخ هم می‌توان به عنوان میان‌رشته‌ای دنبال کرد و این بسیار ارزشمند است.

وی با تأکید بر این‌که ویژگی‌های منطق تاریخ‌نگاری دکتر حائری را می‌شود در دستور کار امروز هم قرار داد، تصریح کرد: اول ضرورتی برای نگاه نو به دانش تاریخ وجود دارد و تاریخ را به عنوان یک رشته‌ زنده و به عنوان رشته‌ای که برای امروز و آینده‌ راه‌گشایی دارد، ببینیم. دوم بتوانیم به بازسازی اندیشه‌ها به دید انتقادی ورود پیدا کنیم و فهم انتقادی از تاریخ داشته باشیم و پیشکسوتان را به عنوان گشاینده‌ راه ببینیم. سوم به لحاظ آموزشی در دانشگاه، در پی تحول برنامه‌ریزی آموزشی در تاریخ باشیم. به گونه‌ای که تاریخ به صورت بین‌رشته‌ای مورد استفاده قرار گیرد و مطرح شود.

تاریخ اندیشه عرصه‌ای مهم از تاریخ‌نگاری حائری بود

دکتر منصور صفت‌گل، استاد تاریخ دانشگاه تهران، نیز در این نشست با بیان این‌که دکتر حائری چراغ فروزانی در گروه تاریخ دانشکده‌ ادبیات مشهد بود، بیان کرد: تاریخ اندیشه عرصه‌ای مهم از تاریخ‌نگاری اوست، چراکه دکتر حائری جزء انگشت‌شمار مورخینی نسل سوم و نسل چهارم تاریخ‌نویسی معاصر در ایران است که حوزه‌ تاریخ‌نگاری اندیشه را در پیش گرفتند و بیشتر تحقیقات ایشان روی اندیشه‌ها و اندیشه‌گران متمرکز است.

وی ادامه داد: دکتر حائری به شدت به فارسی‌نویسی علاقه داشت و فارسی‌نویسی یکی از بارزترین ویژگی‌های او بود که در تمام آثار خود این مسئله را رعایت می‌کرد و به نظر می‌آید که این ویژگی مقداری تحت تاثیر تجربه‌های شخصی او از فضای دهه‌ ۲۰ و ۳۰ و فضای فکری و فرهنگی آن روزگار بود که حائری نوجوان در آن فضا بزرگ شده و آن تجربه‌ها را پیدا کرده بود.

صفت‌گل خاطرنشان کرد: همان تجربه‌ها ویژگی دیگری را به تاریخ‌نگاری حائری داد و آن این‌که درخشان‌ترین و مهم‌ترین تحقیق دکتر حائری یعنی کتاب «نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایرانی با دو رویه‌ تمدن بورژوازی غرب» در حقیقت، بررسی و شناسایی و تجزیه و تحلیل فضای همکاری توامان فناوری و جریان استعماری بر سرزمین‌های غیر غربی و غیر اروپایی است. حائری بدون اکراه و آشکارا موضوع استعمار و امپریالیسم را مطرح می‌کند و برای او بسیار اهمیت داشته است و به نظر این ویژگی در تاریخ‌نگاری او هم تحث تاثیر همان تجربه‌هایی است که حائری در نوجوانی به دست آورده بود.

حائری بدون مصلحت‌گری تلاش کرد تاریخ را آنگونه که هست معرفی کند

دکتر محمدتقی ایمانپور، استاد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد، نیز در این نشست با اشاره به این‌که ما باید از بزرگانی چون دکتر حائری فهم و نگرشی تاریخی بیاموزیم، عنوان کرد: حائری در موضوع «قضاوت در تاریخ» تاکید داشت که ما نیامده‌ایم تا تاریخ و افراد در تاریخ را محاکمه کنیم و ما وظیفه‌ی قضاوت در تاریخ را نداریم و ما باید از آنچه که هست، سخن بگوییم، زیرا ما نمی‌توانیم آن زمانه و دوران را درک کنیم.

وی افزود: دکتر حائری تعهد بسیار به علم و تاریخ از خود نشان می‌داد و همیشه به راست‌نویسی وقایع تاریخی متعهد بود و تلاشش را می‌کرد تا تاریخ را آنگونه که هست معرفی کند، لذا به همین دلیل بود که او دقت بسیاری را برای استفاده‌ درست کلمات صرف می‌کرد تا بتواند درست و مستند سخن بگوید.

این استاد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: او هرگز مصلحت‌گری را پیشه نکرد و آن چیزی را که باور داشت، در هر شرایطی، بدون توجه به اینکه امکان دارد مشکلی برایش به وجود آید، می‌گفت و هرگز ابایی از این موضوع نداشت.

انتهای پیام

منبع:ایسنا